Waarom en met wie?
De gezondheid van onze dagelijkse omgeving en van onszelf zijn met elkaar verbonden. De gezondheidseffecten van natuur zijn groter dan we denken. Bovendien zetten mensen die zich verbonden voelen met natuur zich ook meer in voor de natuur. Daarom willen we samen met zorgvoorzieningen, organisaties en overheid meer gezondheidsbeleving in de natuur mogelijk maken. Het is een leerproces dat we samen aanvatten, met een toolbox en veel inspirerende voorbeelden als resultaat, waar iedereen mee aan de slag kan.
Gezondheidsvoordelen mens en natuur
Het gezondheidseffect van natuur gaat verder dan de zuivere lucht, het verkoelend effect en het zicht op groen. De ervaring van de natuur en zich er deel van voelen heeft een positieve invloed op de manier waarop onze hersenen informatie verwerken, het voorkomen en herstellen van stress en ziekte. Ons immuunsysteem en onze veerkracht worden er sterker van. Dat is goed voor iedereen, en zéker voor jonge kinderen en mensen met een zorgnood.
Mensen die zich meer verbonden voelen met de natuur dragen bovendien beter zorg voor hun omgeving. Dat is een waardevolle win-winsituatie voor mens en natuur om het hoofd te bieden aan natuur-, klimaat-, milieu- en gezondheidsuitdagingen.
Leren van elkaar
Steeds meer zorgvoorzieningen, (natuur)organisaties en de overheid zetten zich in om meer gezondheidsbeleving in de natuur mogelijk te maken. Dat weerspiegelt het besef en sluit aan op de wetenschappelijke tendens van een positieve relatie tussen natuur en gezondheid.
Er zijn al veel goede voorbeelden, maar die zijn vaak projectmatig of campagnegericht, en liggen verspreid. Daardoor wordt er soms weinig van elkaar geleerd en verloopt het kwalitatief opschalen moeizaam.
Via de pilootwerking wordt goede kennis verzameld en toegepast in de praktijk. Zowel biodiversiteit als gezondheid zijn complexe onderwerpen. Er is dus nog veel te leren, zeker over de kwaliteit van die natuur en de evidencebased ontwikkeling van gezondheidspraktijken in de natuur. In de pilootwerking wordt er ingezet op het samenbrengen en toepassen van de reeds bestaande kennis, die testen en verbeteren waar mogelijk, en veel van elkaar leren. Het resultaat daarvan is een praktische toolbox met tips en tricks om zowel zorg voor natuur als natuur voor zorg op een kwaliteitsvolle manier te realiseren. Die toolbox is voor iedereen toegankelijk. Onze pilootprojecten groeien zo uit tot inspirerende goede voorbeelden. Iedereen kan via deze website de voortgang op de voet meevolgen.
Samen met onderzoekers
Natuur en Bos bundelt voor dit project de krachten met de Koning Boudewijnstichting en de onderzoeksteams van Universiteit Antwerpen en HOGENT/UGent. Samen gaan we aan de slag met de vijf pilootprojecten. Meerdere keren per jaar komen alle partners samen om kennis en ervaring te delen. Daarnaast worden regelmatig bijeenkomsten georganiseerd met een klankbordgroep van relevante experts. Zo bouwen we een enthousiaste community die van elkaar leert en elkaar ondersteunt – een echt lerend netwerk. Op die manier staan organisaties er niet alleen voor om hun project van de grond te krijgen. Bovendien worden er bestaande netwerken aangesproken. Een maximale interactie met het werkveld, bezorgdheden capteren en nu al opschalen waar mogelijk, dat is ons doel.
Wie?
Agentschap voor Natuur en Bos
Een dagelijkse portie natuur is goed voor een hele waaier aan gezondheidsclaims: je beweegt meer, je ademt frissere lucht in, je ervaart minder stress en meer zingeving, en je maakt makkelijker een babbeltje met anderen. Bij Natuur en Bos wordt het dan ook gezien als de maatschappelijke verantwoordelijkheid om mensen dichter bij de natuur te brengen. Dat wordt gedaan op twee manieren. Er wordt voor gezorgd dat natuurgebieden toegankelijk zijn, zodat iedereen er kan genieten, maar natuur wordt ook naar de mensen toe gehaald.
Projecten zoals ‘Natuur op wandelafstand’ passen daarin. Kennis wordt hierbij verder opgebouwd, wetenschappelijk onderbouwd en omgezet in praktijk, in dit geval met focus op de zorgsector die meedenkt over de inrichting van dat stukje natuur en het gebruik ervan. Want wie elke dag naar die natuur kijkt en erin leeft, draagt er beter zorg voor. Door meer natuur te voorzien, draagt de zorgvoorziening ook bij aan de nieuwe groennorm voor een gezond Vlaanderen.
Goedele Van der Spiegel, administrateur-generaal van het Agentschap voor Natuur en Bos, benadrukt dat: “Wat we doen met ‘Natuur op wandelafstand’ is de theorie rond zorg en ecologie vertalen naar concrete uitvoering op terrein. Bovendien realiseren we via de vijf pilootprojecten niet alleen biodiverse en klimaatadaptieve zorgomgevingen, we zorgen meteen voor een praktische toolbox met tips en tricks zodat zorgvoorzieningen hier in de toekomst zelf mee aan de slag kunnen. Dat totaalplaatje maakt dit project zo uniek en waardevol.“
Koning Boudewijnstichting
De Koning Boudewijnstichting streeft naar een betere samenleving in België, in Europa en elders in de wereld. Als een drijvende kracht voor verandering die iedereen ten goede komt. Het doel is een positieve impact na te streven door de vakkundigheid van organisaties en individuen te versterken.
Daarom werkt de stichting graag in samenwerking met anderen, zoals met het project ‘Natuur op wandelafstand’. De vraag van Natuur en Bos om dit project mee te ondersteunen, sluit perfect aan bij hun strategische doelen rond de thema’s ‘gezondheid en biodiversiteit’. Bovendien is het een mooie kans om samen bij te leren. Zo kunnen in de toekomst nog meer organisaties worden ondersteund om met deze innovatieve praktijken aan de slag te gaan.
Als partner neemt de Koning Boudewijnstichting niet alleen een coördinerende rol op zich. Naast de middelen die Natuur en Bos beschikbaar stelt om de pilootwerking financieel te ondersteunen, investeert de stichting zelf ook financieel in het project om het lerend netwerk met de pilootprojecten en de klankbordgroep mee te begeleiden.
“Het is voor de Stichting een privilege om dit soort initiatieven te mogen ondersteunen, vanuit het directe maatschappelijke belang, ons kompas als actor van verandering”, zegt Sofie Bekaert. “Bovendien is dit een schoolvoorbeeld van onze geïntegreerde werking, over de inhoudelijke programma’s heen, Klimaat en Gezondheid in een vruchtbare symbiose.”
Consortium van onderzoekers
Hoe kan een zorgvoorziening de omgeving zo inrichten dat deze bijdraagt aan zowel de biodiversiteit als de gezondheid van mensen? Om die vraag te beantwoorden wordt de komende vier jaar samengewerkt met de interdisciplinaire onderzoeksteams van UA en HOGENT/UGent. Hun taak? Begrippen zoals ‘gezondheid’ en ‘biodiversiteit’ concreet maken, en een methodologisch kader met kwaliteitsvoorwaarden ontwikkelen, getest en goedgekeurd in de pilootprojecten. Het resultaat is een handige toolbox met alles wat een organisatie nodig heeft om een kwaliteitsvolle natuur-zorginterventie op te zetten.
Universiteit Antwerpen (UA)
Een van de stokpaardjes van de academici van de Leerstoel Zorg en Natuurlijke Leefomgeving (UA) is het concept ‘natuur op doktersvoorschrift’. Hoe kan een dagelijkse portie natuur ingezet worden als bijkomende therapie? Aan de hand van praktijkgericht onderzoek en interprofessionele samenwerking willen zij de afstemming tussen eerstelijnsgezondheidszorg en de natuurlijke leefomgeving sterk verbeteren. Het begrip One Health – de nauwe verbondenheid tussen de gezondheid van mens, dier en milieu – speelt in hun werk een prominente rol, waarbij de wederkerigheid tussen natuur en zorg centraal staat.
“Artsen weten dat veel van hun patiënten te weinig buiten komen. Daar valt nog veel gezondheidswinst te boeken. Hoewel de natuur niet verheerlijkt moet worden, kan die wel een nuttige bijdrage leveren, bijvoorbeeld bij revalidatie na een operatie, voor de gezondheid van iemand met dementie of diabetes. De pilootprojecten vormen een rijke bron voor verder praktijkgericht onderzoek door de Universiteit Antwerpen.”
HOGENT/UGent
Het team van HOGENT/UGent is de drijvende kracht achter www.biodiverszorggroen.be. Op die website kunnen zorgvoorzieningen, maar ook steden en gemeenten, scholen, bedrijven en burgers terecht voor inspiratie en advies om de leefomgeving meer biodivers en helend te maken. Altijd wetenschappelijk onderbouwd en met oog voor de specifieke context van de (zorg)omgeving en de al aanwezige biodiversiteit.
“Voor HOGENT en UGent is dit project een mooie verderzetting en vertaling van ons interdisciplinair en praktijkgericht onderzoek ‘biodivers zorggroen’. We zijn er al jaren van overtuigd: groen doet goed, maar biodivers doet beter!”
Agentschap voor Natuur en Bos werkt voor dit project samen met
