Aan de slag

• Met welk stappenplan kunnen we initiatiefnemers helpen om een kwaliteitsvolle interventie te ontplooien? Het gaat hier om de context leren kennen, noden van zowel mensen als van de natuur samenbrengen in een goed ontwerp, samenwerken met partners, tools gebruiken, natuur beheren, activiteiten in de natuur ontplooien, implementeren, veel testen en evalueren … en soms opnieuw beginnen om te verbeteren.
• Hoe wordt ervoor gezorgd dat alle belanghebbenden (patiënten, personeel, bezoekers, buurt...) betrokken worden?
• Wanneer en hoe wordt kwaliteit bereikt, zowel voor zorg als voor biodiversiteit?
• Hoe kan er tegemoet worden gekomen aan de evidencebased verwachtingen van de gezondheidssector?
• Welke processen en tools werken in de zorg? Hoe zorgen we ervoor dat de tools echt gebruikt worden?
• Hoe zorgen we ervoor dat noch natuur noch zorg geïnstrumentaliseerd worden maar wel ruim ingang vinden in de praktijk?
• ...

Eerst en vooral zijn we bij elke piloot zorgvoorziening langs geweest. Aan de hand van een zelfde vragenlijst is bij elk pilootproject nagegaan wat de belangrijkste vragen zijn waar zorgvoorzieningen mee te maken hebben als zij een natuurproject in functie van zorg willen opstarten en onderhouden op de langere termijn. De nodenbevraging werd gecombineerd met een terreinbezoek om een goed beeld te krijgen van de lokale terreinsituatie want elke omgeving, elke context is anders.

Elke zorgvoorziening bundelde achteraf de antwoorden in een instapkaart. Deze kaart schetst een beeld van de beginsituatie en kan bijgewerkt worden naar gelang de uitvoering van het project vordert.

De onderzoekers analyseerden de huidige situatie, de noden, de interesse en kennis bij de zorgvoorzieningen en hun toekomstige verwachtingen rond vergroening op de site en de bijdrage van natuur in de zorgverlening. Al deze noden konden ondergebracht worden in voorlopig volgende grote thema's:

Op de intervisie met de pilootprojecten werden de thema's opnieuw voorgelegd en besproken. Het verder aftoetsen van deze thema's kan bijvoorbeeld voorgelegd worden aan de leden van het netwerk van de Green deal Duurzame zorg.

Het is rond deze thema's dat dit project Natuur op wandelafstand zich verder zal ontwikkelen en waarvoor er antwoorden worden gezocht bijvoorbeeld door een stappenplan te ontwikkelen en via concrete tools. De pilootprojecten die fungeren als living labs bieden een omgeving om te testen in de praktijk en in co-creatie.

Biodiversiteitscrisis, klimaatproblemen en onze gezondheid: het ene kan niet zonder het andere uit beeld blijven. De gezondheid van mens en dier zijn onlosmakelijk en nauw verweven met elkaar en met de omgeving waarin ze leven. Door gezondheid, biodiversiteit, omgevingskwaliteit, voedselvoorziening en klimaat samen onder de loep te nemen, zoeken we naar doeltreffende antwoorden op deze urgente vraagstukken.

Zorgvoorzieningen zijn al bezig in het kader van klimaatengagementen met hitteplannen, energiescans, CO2-reductieplannen en hun zorgmodel te herzien in functie van duurzaamheid. Daardoor is er al heel dikwijls een beleid van samenwerken tussen verschillende disciplines, afdelingen, met de buurt, met het lokale bestuur.  

One Health gaat ook over samenwerking, coördinatie, communicatie, capaciteitsopbouw. Logischerwijze komen daarbij de facilitaire diensten, groenmanagers en zorgverleners, therapeuten vooral in beeld. Hoe kunnen zij beter samenwerken? Wat hebben ze daarvoor nodig? Zijn er bijvoorbeeld regelmatige vergaderingen en multidisciplinaire teams rond gezamenlijke doelen mogelijk? Zijn er transparante communicatiekanalen en goede boodschappen? Hoe moet zo een boodschap er dan uit zien? Zijn er monitoringstools om de samenwerking te verbeteren en resultaten te meten? Is er training mogelijk rond bijvoorbeeld nieuwe natuurbeheervormen of activiteiten natuur in de therapie? En hoe bouwen we aan leiderschap dat deze samenwerking actief stimuleert en faciliteert?

Om de vragen die leven te beantwoorden, tools te ontwikkelen en die uit te testen in de pilootprojecten vertrekken we van eerder exploratief studiewerk van de onderzoeksgroepen.

Zo heeft Universiteit Antwerpen in 2024 in opdracht van Natuur en Bos op basis van literatuuronderzoek en analyse van diverse praktijkgevallen bij zorgvoorzieningen in Vlaanderen verschillende kwaliteitscriteria beschreven (Sterckx, et al. 2024).

Die kwaliteitsvoorwaarden zijn eveneens een basis om de zorgnatuurinterventie in de pilootprojecten verder uit te werken. Het terreinwerk wordt ondersteund door onderzoekers van HOGENT, die zich beroepen op de praktijk en ervaringen met www.biodiverszorggroen.be. Een klankbordgroep en bestaande netwerken worden betrokken zodat ruime terugkoppeling wordt verzekerd.

We maken gebruik van onderbouwde modellen om enerzijds gedragswijziging en anderzijds om de relatie tussen natuur en gezondheid te verklaren. Met die modellen werken de pilootprojecten om evidence-based zorgnatuurinterventies uit te werken.

We vertrekken van volgende ingrediënten. Voor elke ingrediënt proberen we een bijdrage te leveren aan richtlijnen voor kwaliteit, aan het opbouwen van een stappenplan, aan tool(s) als hulpmiddel, praktijkvoorbeelden en inspiratie.